مکان‌یابی در استودیو

احسان علی‌آبادی

کارشناسی ارشد مهندسی صدا

ehsan.e.aliabadi@gmail.com

1-1- مقدمه

محیط آکوستیکی ضبطِ ساز، می‌تواند تفاوت زیادی را در کیفیت صدای ضبط شده ایجاد کند؛ بنابراین انتخاب مکانی از فضا که بهترین نتیجه را در ضبط صدای ساز مورد نظر دارد، ضروری به نظر می‌رسد. در این مقاله با فرض ضبط در محیط استودیویی، تلاش به ارائه راهکاری برای پیدا کردن بهترین مکان‌ ضبطِ ساز، به روشی ساده شده است.

1-2- مکان‌یابی

وقتی با گروهی از نوازنده‌ها به ضبط صدای سازها می‌پردازید، بعد از بررسی احتمال نشت صدا (از ساز دیگر به میکروفن ساز مورد نظر برای ضبط)، دومین نگرانی در مورد مکان مناسبِ ضبطِ ساز مورد نظر است. در مواردی که سازها به صورت تکی ضبط می‌شوند، دغدغه‌ی مکان‌یابی ساز، مهم‌ترین مسأله برای ضبط است.

مکان مطلوب، جایی است که صدای سازها، بدون بازتاب‌های ناخواسته‌ی محیطی، زنده باشد. مراحل زیر برای این منظور توصیه می‌شوند:

1-2-1- تست اتاق

با راه رفتن در محیط آکوستیکی (استودیو) و دست زدن حتی می‌توان جایی که نرخ میرایی ریورب[1] مناسبی دارد را تشخیص داد. اگر صدایی که شنیده می‌شود تغییریافته باشد یا فرکانس‌هایی از آن به مقداری تقویت شده باشد که به اندازه‌ی فرکانس پایه‌ی صدای دست زدن شنیده شود[2]، اگر سازی را هم در آن مکان بگذارید صدای ساز را تغییر خواهد داد، بنابراین باید مکان‌ دیگری را که پاسخ نرم‌تری و هموارتری دارد، امتحان پیدا کرد؛ اگر جای مناسبی پیدا نشد، ساز در مناسب‌ترین مکان قرار می‌گیرد و دیوارهای کناری آن را با پد یا چیز نرمی می‌پوشانند تا به عنوان جاذب عمل کند و ریورب را کاهش دهد.

شکل 1 – فرد در حال دست زدن

1-2-2- فاصله از گوشه‌

گوشه‌ها باعث تقویت باس (فرکانس‌های پایین) می‌شود که برخی نت‌ها صدای بوم‌مانند و تشدیدشده‌ای خواهند داشت؛ برای مثال در هنگام ضبط، این پدیده باعث می‌شود در درام، تام صدای رینگ‌مانند و با تکرار بدهد و اسنیر صدای وزوزمانند و هام‌مانند داشته باشد.

شکل 2 – اثر گوشه بر صدای منبع

شکل 3 – فاصله مناسب از گوشه

1-2-3- خیلی نزدیک نبودن به دیوار

در حالت ایده‌آل نباید به دیوارها خیلی نزدیک بود چرا که بازتاب و جذب صدا، جنس صدای ساز را عوض خواهد کرد، به خصوص اگر ساز خیلی بلند یا همه جهته[3] مثل درام یا پرکاشن باشد این مسأله خیلی ملموس‌تر است. معمولاً مرکز فضای آکوستیکی، بهترین نتیجه را خواهد داشت.

شکل 4 – اثر نزدیکی دیوار بر صدای منبع

1-2-4- بیش‌ترین ارتفاع سقف

در حالت ایده‌آل باید به دنبال مکانی بود که بیش‌ترین ارتفاع سقف را داراست؛ اگر سقف طاق‌دار (گنبدی) است سعی شود ساز در مرکز قرار گیرد و در غیر این صورت همان‌مقدار که نیاز است ساز را از مرکز جا‌به‌جایی انجام شود.

1-2-5- فاصله از شیشه

می‌بایست از شیشه‌ها فاصله گرفت چرا که مقادیر زیادی بازتاب ناخواسته به صدا اضافه می‌کنند و صدای ساز را تغییر می‌دهند. اگر بسته به طراحی فضای آکوستیکی و مکان نوازنده‌ها و سازها چاره‌ای نبود، سعی شود نوازنده در زاویه‌ی 45 درجه نسبت به شیشه قرار گیرد.

شکل 5 – اثر شیشه بر صدای منبع

شکل 6 – قرارگیری مناسب در مقابل شیشه

1-2-6- استفاده از قالیچه

استفاده از قالیچه زیر پای خواننده یا زیر ساز باعث می‌شود تا بازتاب‌های صدا از کف کاهش پیدا کند ولی گاهی بازتاب‌های صدا از کف سخت، باعث بهبود کیفیت صدا می‌شوند؛ می‌بایست دو حالت امتحان شده و تصمیم‌گیری در مورد استفاده از قالیچه انجام شود.

1-2-7- امپلی‌فایر ساز

می‌بایست امپلی‌فایر روی صندلی یا جعبه‌ی آن قرار گیرد. وقتی امپلی‌فایر از روی زمین برداشته می‌شود، حذف فرکانس پایین و حذف فاز آن کم‌تر می‌شود و صدای واضح‌تر و مستقیم‌تری خواهد داشت. استفاده از فوم‌های آکوستیکی در زیر امپلی‌فایر هم نتیجه‌ی مشابهی دارد.