احسان علی‌آبادی
کارشناسی ارشد مهندسی صدا
مقدمه
صدابرداری اجرای زنده تفاوت زیادی با سایر زمینه‌های مهندسی صدا، حتی صدابرداری استودیویی دارد. در این زمینه‌ی کاری، درک مسیر سیگنال صوتی، ارتقای دانش صدابرداری و تکنیک‌های مرتبط، تمرین گوش دادن و پرورش سیستم شنوایی، پرورش قدرت حل مسأله و مدیریت مشکلات در حین اجرا، تقویت مهارت‌های ارتباط اجتماعی برای ارتباط صحیح با کارفرما و حاضران رویداد، مسائلی هستند که صدابردار با آن‌ها درگیر خواهد بود. در این مقاله به ساده‌ترین و مختصرترین شکل ممکن، مسیر سیگنال صدا به همراه تعدادی از تجهیزات این مسیر، بررسی می‌شوند.
۱-۱- مسیر سیگنال صدا
به عنوان صدابردار زنده، مهم‌ترین مهارتی که مورد نیاز است، درک کامل مسیر سیگنال صدا است؛ مثل مسیر رودخانه‌ای که از چشمه آغاز می‌شود و به دریا می‌رسد، صدابردار باید مسیر صدا را از منبع صوت تا انتها، بشناسد. برای این منظور، دانش ابتدایی از تمام تجهیزات و نقش هر یک در مسیر، غیر قابل انکار است.
شکل ۱ – مسیر سیگنال صدا
۱-۲- میکسر صدا
میکسر صدا، هسته‌ی اصلی صدابرداری زنده است. میکسر، جایی است که تمام ورودی‌های صدا (میکروفن‌ها، سازها به صورت مستقیم مثل گیتار الکتریک، افکت‌ها و …) کنترل می‌شوند و پس از اعمال پردازش به خروجی منتقل می‌شوند. اغلب میکسر‌ها، بین ۸ تا ۳۲ کانال ورودی، تعدادی زیرگروه، خروجی اصلی به صورت استریو و چند aux (برای افکت‌های خارج از میکسر، مانیتورهای روی سن و . . .) دارند.
به صورت کلی، میکسرهای آنالوگ، در هر کانال، اکولایزر ساده‌ی پارامتریکی ارائه می‌دهند و روی هر کانال می‌توان کانال‌های aux را هم تعریف کرد که امکان فرستادن انتخابی مقدار دلخواه از هر کانال به افکت خارجی (کمپرسور، ریورب و …) را فراهم می‌کند. خوشبختانه در اکثر میکسرهای دیجیتال، بسیاری از ابزارها مانند اکولایزر پارامتریک پیشرفته، گیت و کمپرسور بر روی هر کانال به صورت جداگانه قابل اعمال است و علاوه بر این، پردازش‌های پیچیده‌تری هم روی خروجی قابل تعریف است.
بعد از انجام پردازش‌های دلخواه، خروجی اصلی به صورت استریو قابل انتقال به سیستم پخش خواهد بود.
شکل ۲ – میکسر صدای ۳۲ کانال
۱-۳- اکولایزر
از اکولایزرها برای تصحیح پاسخ فرکانسی میکروفن و بلندگوها، تصحیح فرکانس‌های مزاحم فضای آکوستیکی ناشی از ابعاد فضا و تشکیل امواج ایستا در آن، تصحیح فرکانس‌هایی که فیدبک صوتی ایجاد می‌کنند، رنگ‌آمیزی دلخواه صدا و . . . استفاده می‌شود.
برای استفاده از اکولایزر به صورت حرفه‌ای، اغلب نیاز به اضافه کردن آن از طریق aux به میکسر آنالوگ است ولی تقریبا در تمام میکسرهای دیجیتال این امکان به صورت کانال جداگانه روی خروجی اصلی قابل دسترسی است.
شکل ۳ – اکولایزر گرافیکی ۲ کاناله با ۳۱ باند
۱-۴- تقویت‌کننده‌ی توان
برخلاف بلندگوهای اکتیو، که تقویت‌کننده‌ی توان آن‌ها، درون خود بلندگو قرار دارد بلندگوهای پسیو، به تقویت‌کننده‌ی توان احتیج دارند. تقویت‌کننده‌ی توان، تنها امکان کنترل ولوم خروجی را فراهم می‌کند. استفاده‌ی نادرست از تقویت‌کننده‌ی توان، می‌تواند به سوختن بلندگو منجر شود.
برای اتصال صحیح تقویت‌کننده‌ی توان به بلندگو، باید موارد زیر رعایت شوند:
– امپدانس (مقاومت) تقویت‌کننده‌ی توان
– توان تقویت‌کننده‌ی توان
– امپدانس (مقاومت) بلندگو
– توان بلندگو
شکل ۴ – تقویت‌کننده‌ی توان ۶۵۰ × ۲ وات
۱-۵- بلندگو
بلندگو آخرین قسمت از مسیر (زنجیره) سیگنال است. بلندگوها دارای دو نوع اکتیو و پسیو هستند.
بلندگوهای اکتیو دارای تقویت‌کننده‌ی توان داخلی هستند و تنها نیاز است سیگنال ورودی را به آن‌ها متصل کرد. (اغلب بلندگوهای قابل حمل از این نوع هستند). برای اتصال میکسر صدا به بلندگوی اکتیو تنها لازم است با کابل XLR یا TRS خروجی اصلی میکسر را به بلندگو بدهید.
شکل ۵ – یک جفت بلندگوی اکتیو
بلندگوهای پسیو به تقویت‌کننده‌ی توان نیاز دارند و در اجراهای فضاهای بزرگ، بلندگوهای نصبی در فضاهایی مانند آمفی‌تئاترها، سینماها و . . . از این نوع بلندگو استفاده می‌شود. در اتصال میکسر به بلندگوهای پسیو، تقویت‌کننده‌های توان در بین مسیر قرار می‌گیرند و خروجی سیگنال میکسر به ورودی آن‌ها متصل می‌شود و خروجی تقویت کننده‌ی توان، با کابل اسپیکون یا TS به بلندگوی پسیو وصل می‌شود.
شکل ۶ – بلندگوی پسیو
